Molybdenum Disulfide
مولیبدن دی سولفید (دوبعدی)
مولیبدن یا مولیبدنیت یک ترکیب معدنی با فرمول شیمیایی MoS۲ است که در دسته دیکالکوژن فلزهای واسطه قرار دارد. این ترکیب بهصورت جامد سیاه نقرهای رنگ با متوسط اندازه ذرات کوچکتر مساوی ۵۰۰ نانومتر ( ≤۵۰۰) است. در ظاهر، مولیبدن دیسولفید مشابه گرافیت و دارای جرم مولی 160/07 گرم بر مول و چگالی 5/06 گرم بر سانتیمتر مکعب است. ساختار کریستالی مولیبدن دیسولفید بهصورت هگزاگونال است که در آن یک لایه از اتمهای مولیبدن بین دولایه از اتمهای سولفور ساندویچ شده است. در یک لایه از این ماده پیوند کووالانسی قوی بین مولیبدن و سولفورها وجود دارد درحالیکه بین لایههای متوالی نیروهای واندروالسی ضعیف بهمنظور نگهداری آنها کنار یکدیگر اعمالشده است.
خواص مولیبدن دی سولفید (دوبعدی)
خواص فیزیکی مولیبدن دی سولفید (دوبعدی)
افزایش دما و فشار میتواند با كاهش جفتشدگی بین لایهها، دیسلنید مولیبدن را به سمت مواد شبه دوبعدی سوق دهد. زمانی که تعداد لایههای MoSe۲ به یک یا چندلایه کاهش مییابد، گاف انرژی غیرمستقیم آن (1.1eV) به گاف مستقیم (1.55eV) تغییر میکند. دیسلنید مولیبدن تک لایه یکی از مواد نیمرسانای جدید است که به دلیل خواص الکتریکی و نوری ویژهای که دارد در صنعت اپتوالکترونیک و میکروالکترونیک استفاده میشود.
کاربرد مولیبدن دی سولفید (دوبعدی)
کاتالیزور، صنعت میکروالکترونیک و اپتوالکترونیک، سنسورها و تحقیقاتی.
چندین کاربرد بالقوه MoS۲ عبارت است از:
- بهبود خواص روغنموتور
- استفاده در ردیابهای نوری
- استفاده در ترانزیستورهای اثرمیدانی
- استفاده در آشکارسازهای نوری
- استفاده در سلولهای خورشیدی
- استفاده در الکترودهای ابرخازنی
- استفاده بهعنوان کاتالیست
شرکت نانو سنجش یاران محیط با روشی نوین و کاربردی، خاصیت پراکندگی مولیبدن دیسولفید را در حلالهای آبی و آلی بهبود بخشیده و درنتیجه منجر به کارایی بهتر آن در روانکارها و نیز روغنموتورها شده است. بعلاوه با غلبه بر نیروهای بین لایهای در این ماده امکان تک یا چندلایهای شدن آن را فراهم آورده و به نانو صفحات دیسولفید مولیبدن دستیافته است.
نمودارهای تعیین خواص مولیبدن دی سولفید (دوبعدی)
مولیبدن دیسولفید پودری سیاه رنگ و نامحلول در محیطهای آبی معمولی و حلالهای آلی است. این ماده یک روانکار عالی در دمای بالاست که در خلأ یا در اتمسفر خنثی تا ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد و در هوا تا ۳۵۰ درجه سانتیگراد پایدار است. ساختار کریستالی مولیبدن دیسولفید بهصورت هگزاگونال و به شکل ساندویچی از مولیبدن بین دواتم سولفور است. این صفحات سهبعدی دارای پیوند کووالانسی قوی بین مولیبدن و سولفورها و نیز دارای نیروی واندروالسی ضعیف بهمنظور نگهداری لایههای متوالی در کنار یکدیگر است. کاربردهای نانو ساختارهای MoS2 به شکل گسترده در روانکارها، خازنها، حسگرها و … است.
یکی از بهترین و مرسومترین پوششهای روانکار جامد، ترکیباتی شامل مولیبدن دیسولفید هستند. لازم به ذکر است که پوششهای روانکار جامد یکی از پوششهای مرسوم است که در صنایع مختلف بهمنزله پوششی برای قالبهای ریختهگری، ابزارهای برشی و … استفاده میشود. معمولاً پوششهایی که از مواد لایهای واندروالسی ساخته میشود در پوششهای روانکار جامد کارایی بیشتری دارند. این موضوع به پیوندهای ضعیف واندروالسی که بین لایهها وجود دارد مربوط میشود که با اعمال نقش برشی کم، منجر به لغزیدن صفحههای این مواد بهراحتی بر رویهم میشود و این علت اصلی روانکاری و مهمترین علت کم بودن ضریب اصطکاک این پوششها است.
بر طبق پژوهشهای انجامشده لایه نشانی مولیبدن دیسولفید بر روی سطح فولاد، باعث کاهش ضریب اصطکاک از ۰/۹ به ۰/۱ دربارهای اعمالی شده است. لازم به ذکر است اغلب مولیبدن دیسولفید بهعنوان فاز تقویتکننده (فاز دوم) به مواد کامپوزیت باهدف کاهش ضریب اصطکاک اضافه میگردد. همچنین افزودن مولیبدن دیسولفید به انواع روغنها و گریسها مشاهدهشده است.
این ماده حتی با حذف روغن، لغزانندگی خود را حفظ میکند بنابراین قابلیت کاربرد در موتورهای هواپیما را دارد. بعلاوه MoS2 در فرمولاسیون روغنموتور بهعنوان روشنکننده بهمنظور کاهش سایش، اصطکاک و گرانروی و افزایش تحملپذیری روغن تحت شرایط لغزندگی مرزی به کار میرود. از کاربردهای دیگر مولیبدن دیسولفید میتوان استفاده از آن در صنعت اپتوالکترونیک نام برد. این ماده که در حالت بالک دارای گاف غیرمستقیم است، هنگامیکه بهصورت تک لایهای باشد دارای گاف انرژی مستقیم است و این خاصیت باعث میشود که در کاربردهایی مانند ردیابهای نوری و ترانزیستورهای اثرمیدانی نسبت به گرافن کارایی بهتری داشته باشد. بعلاوه از آنجا که گاف انرژی مستقیم این ماده در محدوده نور مرئی است از آن در سلولهای خورشیدی، آشکارسازهای نوری و ترانزیستورهای نوری استفاده میشود. علاوه بر این، MoS2 دارای مزایای هدایت سریع یونی ذاتی بالاتری (نسبت به اکسیدها) نسبت به گرافیت است. و به همین منظور از آن میتوان در تهیه الکترودهای ابر خازنی استفاده کرد. خازنهای الکتروشیمیایی (ابر خازنها) دستگاههای ذخیره انرژی باقدرت بالا هستند که برای ذخیره انرژی الکتریکی با استفاده از تشکیل دو لایه الکتریکی یا واکنشهای اکسیداسیون سریع سطح مورداستفاده قرار میگیرند.
سؤالات متداول
سوالات احتمالی درباره
مولیبدن دی سولفید (دوبعدی)
سلول واحد MoS2 دارای ساختاری شبیه لانه زنبوری است که در آن هر اتم Mo توسط شش اتم S احاطه شده است. این نوع ساختار کانالهای قابل نفوذ دوبعدی را برای انتقال الکترون فراهم میکند به گونهای که اختلاف پتانسیل بین لایهای از جهش الکترون در جهت عمودی ممانعت میکند. در نتیجه، رسانایی درون صفحهای بالاتر از لایههای مجاور شده و همچنین کاهش تعداد لایهها به بهبود رسانایی کمک کرده و انتقال سریع الکترون را تسهیل میکند.
- از جمله کاربردهای این ماده میتوانیم به موارد ذیل اشاره کنیم:
- MoS2 به دلیل ساختار لایهای و ضریب اصطکاک کم، بهعنوان یک ماده روانکننده مورد استفاده قرار گیرد.
- MoS2 بهعنوان کاتالیزور برای گوگردزدایی پتروشیمی(hydrodesulfurization) است که اثر کاتالیزوری با ذوب کردن آن با مقداری نیکل بهبود مییابد.
- به دلیل اینکه نانو مواد MoS2 دارای ساختار لایهای ویژهای هستند، میتوان در آینده از آنها به عنوان تعیینکننده آلایندههای محیطی و پاک کننده آلودگی استفاده کرد.
ساختار MoSe2شبیه به ساختار MoS2 بوده ولی در مقایسه باMoS2، رسانایی الکتریکی بالاتری از خود نشان میدهد. این دو دیکالکوژنید مولیبدن شباهتهای زیادی دارند و اگرچه MoS2 بر اساس مطالعات بیشماری که صورت گرفته، سابقه طولانی برای کاربردهای مختلف دارد، اما MoSe2 اخیراً در همان دامنه کاربردی، توانایی بیشتری را نشان داده است. به طور کلی، اخیراً سلنیدهای فلزی به عنوان جایگزین مناسبی برای سولفیدهای فلزی معمولی در ذخیره انرژی در نظر گرفته شدهاند. به عنوان مثال، باتریهای لیتیم-سلنیوم در مقایسه با باتریهای معروف لیتیم-گوگرد عملکرد امیدوارکنندهتری نشان دادهاند. در کاربردهای الکتروشیمیایی، رسانایی الکتریکی همراه با هدایت یونی از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از قدیمیترین کاربردهای سیستمهای الکتروشیمیایی MoSe2 در مقایسه با دیگر دیکالکوژنیدها، مربوط به عملکرد برتر آن در سلولهای خورشیدی فوتوالکتروشیمیایی(PEC) است.
MoS2 تودهای دارای شکاف باند غیرمستقیم (1.2eV) و MoS2 ورقهای دارای باند مستقیم (1.8eV) بوده و بنابراین خواص فوتولومینسانس و جذب را نشان میدهد. این شکاف باند مستقیم در برنامههای الکترونیکی و فوتونیکی از جمله ساخت سنسورهای ترانزیستوری اثر میدانی برپایه MoS2 یک یا چند لایهای (FET)، میتوانند در تشخیص آلودگیهای محیطی توانایی عالی داشته باشند. بنابراین، با تمام این ویژگیهای منحصربهفرد ساختاری، نوری و فیزیکوشیمیایی، MoS2 در چند سال گذشته کاربرد گستردهای در زمینههای کاتالیزوری، انرژی، الکترونیک و زیست دارو پیدا کرده است.
بالک دی سولفید مولیبدن دیامغناطیس و یک نیمه هادی با گاف غیر مسقیم است که گاف انرژی آن 0/76eV است با این وجود مولیبدن دیسولفید تک لایه یک نیمههادی با گاف انرژی مسقیم 1.8eV است.
فر م درخواست نانو مواد
در حال حاضر این ماده در شرکت نانو سنجش یاران محیط، با خلوص بالا بهگونهای تولید میشود که توان دیسپرس شدن در حلالهای آبی و آلی را دارد. بعلاوه با انجام فرآیندهایی امکان تهیه نانو صفحات دوبعدی دی سولفید مولیبدن در این شرکت فراهمشده است.